Na czym polega psychoterapia poznawczo-behawioralna?

Terapia poznawczo-behawioralna to jedna z najbardziej skutecznych, a jednocześnie najdokładniej przebadanych metod terapeutycznych stosowanych w leczeniu wszelkiego rodzaju zaburzeń depresyjnych i lękowych. Jej działanie to przede wszystkim koncentracja na bieżących problemach i nauczaniu pacjenta, że najważniejsze jest to, co tu i teraz. Wiele osób zmagających się z napadami lęków czy wszelkiego rodzaju fobiami ma z tym problem – rozpamiętywanie przeszłości czy zamartwianie się nieuchronną przyszłością to dla nich chleb powszedni. Terapeuta stara się tym czasem zrobić wszystko, by pokazać jak skupianie się na chwili obecnej potrafi pozytywnie wpłynąć na przyszłość oraz że przeszłość to twór, na który nie mamy już wpływu. Na czym jednak polega terapia poznawczo-behawioralna, w jakich wypadkach sprawdza się najlepiej i jakie techniki stosuje się podczas terapii?

Kto skorzysta na terapii poznawczo-behawioralnej?

Jak już zostało ustalone na początku, terapię poznawczo-behawioralną stosuje się głównie w leczeniu zaburzeń opierających się na lękach i depresji. Osoby zmagające się z wszelkiego rodzaju fobiami, napadami lęków, nerwicą, czy depresją mogą, po odpowiednim treningu poznawczo-behawioralnym, zacząć odczuwać wyraźną poprawę i większą łatwość w radzeniu sobie z problemem. Ta specyficzna forma terapii zdaje się działać skutecznie również u osób z zaburzeniami żywienia, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, schizofrenią oraz stresem pourazowym. Można więc powiedzieć, że wszędzie tam, gdzie problem psychiczny wiąże się z określoną grupą zachowań powodujących unikanie określonych sytuacji, terapia poznawczo-behawioralna ma ogromne szanse powodzenia.

Największym atutem tej formy terapii jest rozwój samoświadomości pacjenta. Wiele osób poddających się takiej formie współpracy z terapeutą zauważa, że po czasie wizyty w gabinecie mogą zostać zastąpione rozmowami telefonicznymi, podczas których pacjent analizuje swoje działania właściwie samodzielnie. Kluczem jest tu wyrobienie samoświadomości pacjenta, który w trakcie terapii powoli odzyskuje kontrolę nad własnymi zachowaniami.

Przebieg terapii

Terapia poznawczo-behawioralna koncentruje się na bieżących problemach pacjenta, pokazując przewagę wydarzeń teraźniejszych nad jakimikolwiek wydarzeniami z przeszłości lub przyszłości. Nie chodzi o to, by zdegradować wspomnienia do poziomu nieistotnych wydarzeń, a raczej uświadomić osobę o tym, że na przeszłość nie da się wpłynąć. Osoby, które są nękane przez lęki czy fobie bardzo często uzależniają swoje życie od traumy jednego zdarzenia. Jeśli więc osoba doświadcza ataków paniki za każdym razem, gdy wejdzie na lotnisko, istnieje duże prawdopodobieństwo, że w przeszłości zdarzyło się coś, co wywołało w niej negatywny stosunek do samolotów i latania. Udana terapia będzie tu polegała przede wszystkim na pracy pacjenta z terapeutą i rozłożeniu na czynniki pierwsze wydarzenia, które przyczyniło się do wytworzenia mechanizmu obronnego w postaci ataków paniki.

Podczas terapii wyróżnione zostaną cztery podstawowe elementy lęku: bodziec, który powoduje nietypowe działanie pacjenta, sposób myślenia pacjenta w danej sytuacji, uczucia o odczucia fizyczne towarzyszące danemu myśleniu, oraz zachowania, które są jego następstwem. Wyróżnienie ich pozwoli odnaleźć powiązanie pomiędzy specyficznymi odczuciami, myślami i działaniami pacjenta. To z kolei przyczyni się do wspólnej pracy terapeuty i pacjenta nad uświadamianiem sobie, że dane zachowania są nieracjonalne oraz że istnieje sposób myślenia, w którym dane reakcje nie występują.

Odnalezienie bodźca odpowiadającego za powstawanie nieprawidłowych reakcji pacjenta to właśnie część „poznawcza” terapii. Część „behawioralna” to wszelkie działania i eksperymenty, które uczą pacjenta nowych reakcji i zachowań, które są zupełnie prawidłowe, a przy tym nie obciążające emocjonalnie. Testowanie nowych sytuacji i nieustanne próby myślenia w nowy, określony sposób pozwalają pacjentowi na zmianę zachowania, wypracowanie nowych nawyków i odzwyczajenie organizmu od szkodliwych dla zdrowia fizycznego i psychicznego reakcji.